Τατιάνα Αβέρωφ
συνεντεύξεις

Ανθολόγηση απαντήσεων

σε συνεντεύξεις 2002-2010

 

 

…για την περιπέτεια της γραφής

 …Tόσο το γράψιμο, όσο και η ενασχόλησή μου με την Ψυχολογία (και νωρίτερα με τη Φιλοσοφία), έχουν σαν αφετηρία την ίδια ίσως προσωπική μου εμμονή. Με ενδιαφέρει ο άνθρωπος, το άπιαστο της εμπειρίας, το φευγαλέο του βιώματος που δεν προλαβαίνει να καταγραφεί, ούτε και μέσα μας ακόμα, σε σαφή έναρθρο λόγο. Είναι σαν μια δίψα να παγιδεύσεις σε λόγια  εκείνο που πάντα σου διαφεύγει, το μυστήριο της ύπαρξης, της εμπειρίας, της αυτοσυνείδησης, της επικοινωνίας του ανθρώπου με τον έσω και τον έξω κόσμο. (Ανατόλια, 2005)

 …Η περιπέτεια της γραφής είναι η περιπέτεια του γίγνεσθαι, του να βάζεις σε λόγια και να φωτίζεις ευδιάκριτα (ή και αδιάκριτα) αυτό που υπάρχει, αλλά που δεν υπήρχε ακριβώς, όχι ακριβώς έτσι, μέχρι να το παγιδεύσεις σε λόγια. Τα λόγια παγιδεύουν και δίνουν υπόσταση στα πράγματα. Η περιπέτεια της γραφής είναι η περιπέτεια της ανακάλυψης αυτού που ξέρεις κατά βάθος, αλλά σου διαφεύγει. (Διαβάζω, 2002)

 …Με ενδιαφέρει αυτή η διαδικασία της μεταφοράς, της μετουσίωσης μιας ρευστής εμπειρίας, μιας αίσθησης ή συγκεχυμένης σκέψης – γιατί όλα αυτά τα αποτυπώνουμε μη-λεκτικά κάπου στα βάθη του εγκεφάλου μας --  με ενδιαφέρει λοιπόν αυτή η διαδικασία της μεταγλώττισης της εμπειρίας σε λόγο, λόγο επικοινωνήσιμο και αποτελεσματικό. (Σωκράτης Βασιλείου, Άπειρος Χώρα, 2005)

 ...Τα χαρακτηριστικά ενός συγγραφέα; Παθιασμένος. Υπερευαίσθητος. Πείσμων. Αχόρταγος. (Στυλιανός Μανουσάκης, Σύμβουλος Υγείας, 2010)

  

…για το μυθιστόρημα

 ...Ως λογοτεχνική φόρμα με ενδιαφέρει το μυθιστόρημα κυρίως, η μεγάλη σύνθεση, που απαιτεί τη δύσκολη προσπάθεια ενορχήστρωσης λόγου, πλοκής, αφήγησης, διαλόγων, και δημιουργίας μιας ψευδαίσθησης αλήθειας. Ο αναγνώστης πρέπει να ζει αυτό που εσύ παγίδευσες σε λόγια. Πρέπει τα λόγια σου να τον παίρνουν μαζί τους, αβίαστα, να του δημιουργούν εικόνες, συναισθήματα, σκέψεις, που να του εντυπώνονται καθαρά. (Άπειρος Χώρα, 2005)

 ...Πιστεύω στο σασπένς, δεν πρέπει να βαριέται ο αναγνώστης, πρέπει να ενεργοποιείται ο μηχανισμός αναμονής και να τον κάνεις συμμέτοχο σ’ αυτά που διαβάζει. Μ’ αρέσει επίσης το χιούμορ και η ειρωνία, όπου είναι εφικτό, μ’ αρέσει η οικονομία στο λόγο, μ΄ αρέσει η διαύγεια, ο ειρμός, η ροή, η ομορφιά του λόγου, η έλλειψη φλυαρίας, το να βρίσκεις τον τρόπο να πεις αυτό μόνο που είναι απαραίτητο να πεις, ούτε παραπάνω ούτε παρακάτω. Και φυσικά, πρώτα απ’ όλα, στόχος είναι να αφηγηθείς μια ιστορία, ένα παραμύθι. Να το πεις όσο γίνεται καλύτερα, εκφράζοντας κάτι από την προσωπική σου αλήθεια -- και αν είσαι τυχερός, θα συναντηθείς κάπου και με την αλήθεια του αναγνώστη. Αυτή είναι η μεγαλύτερη χαρά και δικαίωση του συγγραφέα, γιατί σημαίνει πως κατάφερε να εκφράσει κάτι συλλογικότερο και πέρα απ’ τον ίδιο. Αλλά δεν μπορεί βέβαια να ξεκινήσει από κει, πρέπει μάλλον πρώτα κοιτάζοντας μέσα του να φτάσει να συναντήσει, αν είναι, τον άλλον. (Άπειρος Χώρα, 2005)

 …Το ιστορικό πλαίσιο σε ένα μυθιστόρημα σε καθοδηγεί και σε διευκολύνει. Φυσικά σε περιορίζει κιόλας. Πρέπει να προσέξεις να μην είσαι «φάλτσος», πρέπει όλα να ταιριάζουν, η χρήση της γλώσσας, οι χαρακτήρες και τα προβλήματά τους, τα γεγονότα που περιγράφεις και η υφή τους – πρέπει όλα να πείθουν και να συντείνουν στην αίσθηση της εποχής. Η πρόκληση είναι να καταφέρεις αυτό το ζωντάνεμα μιας εποχής, αλλά συγχρόνως να ασχοληθείς με μοτίβα ανθρώπινα που να αγγίζουν κάθε εποχή. Πρέπει εσύ, ο άνθρωπος του 21ου αιώνα, να έχεις σημεία ταύτισης με τους χαρακτήρες σου, ώστε να είναι ζωντανοί χαρακτήρες και να σε νοιάζει η τύχη τους, χωρίς όμως να ξενίζουν ή να προδίδουν την εποχή τους. (Ανατόλια, 2005)

 …Είναι απαραίτητο να βιώνεις ό,τι γράφεις. Πράγμα που σημαίνει πως αν δεν το έχεις ήδη βιώσει στ’ αλήθεια, πρέπει να βρεις τρόπο να το κάνεις για τις ανάγκες του μυθιστορήματος. Πρέπει δηλαδή να το οικειοποιηθείς, να το κάνεις δικό σου. Αυτό γίνεται είτε αντλώντας άμεσα απ’ την προσωπική σου βιογραφία, είτε πιο έμμεσα απ’ τις γνώσεις σου για τη ζωή γενικά, για καταστάσεις, χαρακτήρες και εμπειρίες άλλων ανθρώπων, είτε με την έρευνα, το διάβασμα, το ταξίδι, τη συνέντευξη, και, φυσικά, με τη φαντασία. Είναι ένα διαρκές πάρε-δώσε ανάμεσα σ’ αυτά που έχεις ζήσει πρώτο χέρι και αυτά τα φανταστικά που θέλεις να γεννήσεις. (Ανατόλια, 2005)

 ...Το μυθιστόρημα θέλει και χρόνο, θέλει διάρκεια και συνέχεια. Είναι δύσκολο να «μπαινοβγαίνεις» απ’ το μυθιστόρημά σου για μια δυο ώρες, όποτε σου περισσεύει χρόνος. Η ποίηση και το διήγημα, οι μικρές φόρμες, μπορούν καλύτερα να συνδυαστούν με ένα απαιτητιτκό ωράριο επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων, γιατί δουλεύονται πιο εύκολα σπαστά, με γρήγορες εμπνεύσεις και μετά λίγο-λίγο η επεξεργασία του λόγου. (Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Ταχυδρόμος Άρτας, 2003)

 …Δεν ξεκινάς με κίνητρο να αυτοβιογραφηθείς και απλώς το καμουφλάρεις πίσω από μια ιστορία, άλλα, αντίθετα, αντλείς απ’ τον εαυτό σου και από όπου αλλού μπορείς για τις ανάγκες τις ιστορίας σου. Πρωταρχική είναι η ιστορία. (Ανατόλια, 2005)

 …Το γράψιμο είναι στην κυριολεξία μια διαρκής "αναψηλάφηση" των πάντων. Ό,τι διαθέτεις μέσα σου, γνώση, εμπειρία, συναίσθημα, μνήμη, σου χρειάζεται για να ντύσεις το μύθο και γίνεται υλικό σου. Και ό,τι δεν διαθέτεις, το βρίσκεις για τις ανάγκες του μύθου, το εφευρίσκεις, το ανακαλύπτεις, το δημιουργείς, είτε σκάβοντας λίγο βαθύτερα είτε ψάχνοντας παραέξω. … Όλα χρειάζονται για να τροφοδοτήσεις το παμφάγο τέρας που είναι η ευρύτερη σύνθεσή σου, την πλοκή δηλαδή και τους χαρακτήρες του παραμυθιού μου. (Boss, 2003)

  

…για τις συγγραφικές εμμονές

 … Σίγουρα υπάρχουν, μία ή πολλές, συγγραφικές εμμονές. Ή καλύτερα, να τις πούμε «μοτίβα ζωής» που σημαδεύουν τη σκέψη και την προσωπικότητα του κάθε συγγραφέα. Έτσι, αυτό που λένε ότι ο συγγραφέας γράφει σε όλη του τη ζωή το ίδιο βιβλίο -- ότι δηλαδή τον απασχολεί η ίδια έμμονη ιδέα της οποίας η έκφραση δεν καθίσταται ποτέ πλήρης – ναι, σε γενικές γραμμές, πιστεύω πως ισχύει. Αλλά δε μιλάμε βέβαια για το θέμα ή την πλοκή ή τη μορφή του βιβλίου. Μιλάμε για ένα βαθύτερο επίπεδο, για κάτι που αφορά βαθύτερα τον συγγραφέα και δεν είναι πάντα εύκολο για τον ίδιο να το ορίσει. Εγώ τουλάχιστον πρέπει πρώτα να γράψω το βιβλίο μου, και μόνο αφού τελειώσει και πάρω κάποια απόσταση, αρχίζω να ανακαλύπτω σιγά σιγά τι ακριβώς έχω γράψει, ποιες ήταν οι βαθύτερες εμμονές μου και με ποιο τρόπο τις επεξεργάστηκα στο συγκεκριμένο βιβλίο. (Ανατόλια, 2005)

 …Υπάρχουν πάντα διάφορες ιδέες και θέματα που, θεωρητικά, θα μ’ ενδιέφερε να γράψω γι’αυτά, αλλά ξέρω πως αν δεν αρχίσουν να με στοιχειώνουν με μια ένταση ονείρου, αν δεν μπορέσω να μπω μέσα τους και να «τα περπατήσω», να τα νιώσω με χρώματα, μυρωδιές, συναισθήματα, τότε στην ουσία δεν με ενδιαφέρουν, δεν έχω την ενέργεια να γράψω γι’αυτά. Το σημαντικό για μένα είναι το όνειρο. Ό,τι μπορώ να ονειρευτώ, μπορώ και να το γράψω. Έτσι νιώθω τουλάχιστον. (Ανατόλια, 2005)

 ....Το να «τρυπώνεις» στις ζωές των άλλων, αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη γοητεία – μια από τις μεγάλες γοητείες, έστω—της γραφής. (Σύμβουλος Υγείας, 2010)

 ...Με ενδιαφέρει ο άνθρωπος, αυτός που υπάρχει πίσω απ’ την εικόνα και που πολλές φορές τον αγνοούμε, ακόμα κι αν ζει δίπλα μας, ακόμα κι αν είμαστε εμείς. Με ενδιαφέρει η ανθρώπινη διάσταση, οι αδυναμίες, τα πάθη, οι μικρότητες, που συνυπάρχουν με το μέγεθος του ανθρώπου και του έργου του – και που όλα αυτά μαζί συγκροτούν ένα αναπόφευκτο όλον, που δεν είναι άλλο από την ομορφιά της ανθρώπινης περιπέτειας. (Σύμβουλος Υγείας, 2010)

 

 ...για τις παιδικές μνήμες, τα βιώματα, την ιδιαίτερη πατρίδα

 ...Τα παιδικά βιώματα είναι πολύ σημαντικά για τον κάθε συγγραφέα. Εκεί βρίσκεται η πηγή, η πρώτη ύλη της δουλειάς του. Εκεί θα βρει εγγεγραμμένες τις βαθύτερές του αισθήσεις, μνήμες, λαχτάρες, τα ακατέργαστα συναισθήματα, που δίνουν την ώθηση και την ενέργεια στη δουλειά του. (Ανατόλια, 2005)

 ...Η ιδιαίτερη πατρίδα είναι για τον κάθε άνθρωπο «ιδιαίτερη», ακριβώς επειδή τον σημαδεύει συνήθως απ’ τα πρώτα χρόνια της ζωής του.Τα παιδικά μου βιώματα στο Μέτσοβο είναι συνδεδεμένα με μια αίσθηση χαράς της ζωής, με κάτι πηγαίο και ατόφιο, την απλότητα του ανθρώπου, με τη διαύγεια των αισθήσεων, με την ομορφιά και το μεγαλείο της φύσης. (Ανατόλια, 2005)

 ...Η Ήπειρος για μένα ίσον... Οι άνθρωποι, τα βουνά, το βάθος, το φως, οι σκιες, η διαύγεια της ατμόσφαιρας. Και ακόμα οι ήχοι, οι μυρωδιές, το πώς συνυπάρχουν όλα αυτά, ήχος-μυρωδιά-εικόνα, ευδιάκριτα και ζωηρά στο ίδιο αντικείμενο, σε μια θεόρατη οξυά, σε ένα κοπάδι πρόβατα, σ’ ένα λιβάδι που σφύζει από ζωή ή μια γιαγιά στην εκκλησία, λες και εκεί στη φτωχή Ήπειρο βρίσκεται η πηγή όλων των αισθήσεων και της πρωτογενούς εμπειρίας. Κάπως ποιητικά βέβαια όλα αυτά, αλλά έτσι τείνω να αντιδρώ αυθόρμητα όταν σκέφτομαι την Ήπειρο, γιατί το τοπίο της είναι μέσα μου, εγγραμμένο κάπου βαθιά, χωρίς λόγια, εκεί όπου εγγράφονται και ζουν για πάντα οι παιδικές μνήμες και τα βιώματα. (Ταχυδρόμος Άρτας, 2003)

 ....Μιλάω βέβαια για το Μέτσοβο κυρίως, όπου εκεί πέρασα τα καλοκαίρια μου από παιδί και πηγαίνω συχνά και τώρα. Αλλά και όλη η 'Ηπειρος έχει μια δική της ομορφιά, μια δική της αξιοπρέπεια και μεγαλωσύνη. 'Ηταν επίσης για μένα ο τόπος της ελευθερίας – εκεί όπου μπορούσες να αλωνίσεις, να εξερευνήσεις, να ανακαλύψεις, να κάνεις χίλια πράγματα μόνος σου, πολύ περισσότερα απ' ό,τι το μαντρωμένο παιδί της πρωτεύουσας. Και ακόμα, ήταν ο τόπος όπου ανακάλυπτα τον πατέρα μου, είχαμε πιο πολύ χρόνο, κάναμε πράγματα μαζί, που μας ευχαριστούσαν και τους δυο – γιατί κι αυτός στην Αθήνα ήταν πιο "μαντρωμένος" λόγω εργασίας. (Boss, 2003)

 

 ...για την πολιτική, την κοινωνία, τους νέους

 ...Στην πράξη η πολιτική είναι όλο και περισσότερο «εικόνα», παρά «όραμα και έργο». Η καθημερινότητα του σύγχρονου πολιτικού, γρήγορα φθείρει τις όποιες αξίες προσφοράς και αποτελεσματικότητας μπορεί να είχε κανείς όταν ξεκίνησε, αν τις είχε. Η εξουσία δε με συγκινεί, με απωθεί. Το ίδιο και η δημοσιότητα. Σε αλλοτριώνουν και σε στεγνώνουν. Λίγοι άνθρωποι καταφέρνουν να παραμείνουν προσωπικά δημιουργικοί και πιστοί στον εαυτό τους ή στις όποιες επιλογές και αξίες ήταν για κείνους σημαντκές. Αυτούς τους λίγους που τα καταφέρνουν και συνδυάζουν δύο αντίθετους, για μένα, κόσμους, τους θαυμάζω απεριόριστα. Προσωπικά, προτιμώ να ρίχνω όλες μου τις δυνάμεις σε τομείς που μου ταιριάζουν, που με παθιάζουν και που μπορώ να κάνω καλά. Άλλωστε, με την ευρεία έννοια, τα πάντα είναι «πολιτική». (Σύμβουλος Υγείας, 2010)

 ...Η γενιά μας δεν τα κατάφερε πολύ καλά. Κληροδότησε στους σημερινούς έφηβους ένα χάος και μια γενική απαξίωση, χωρίς να τους δώσει τα εφόδια ώστε να μπορούν να κάνουν τις δικές τους επιλογές και να βγάλουν άκρη μέσα από το χάος.  Πιστεύω ότι η ζωή προχωράει και πρέπει να βρούμε καινούργιους τρόπους, καινούργιες αξίες που να μπορούν να αναδυθούν μέσα από τις αβεβαιότητες και τον πλουραλισμό της σύγχρονης εποχής. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε χωρίς ήρωες. Πρέπει ο καθένας μας να είναι ικανός και διατεθειμένος να μπει στην δύσκολη διαδικασία μια μόνιμης «αποδόμησης» ηρώων και προτύπων, ώστε να δημιουργεί μόνος του το δικό του πρότυπο, έναν «βίρτουαλ ήρωα», μια δική του διαρκή επινόηση, μια σύνθεση μέσα απ’ το χάος και τον πλουραλισμό, που σ’ αυτήν να πιστεύει και να είναι για κείνον σωστή. (Κωστούλα Τωμαδάκη, Η Σφήνα, 19-06-2009)

 ... Νομίζω ότι τα νέα παιδιά σήμερα δύσκολα φτιάχνουν σχέσεις. Είναι τρομερές οι απαιτήσεις τους, περιμένουν ότι θα βρουν την τέλεια φιλία ή τον τέλειο έρωτα, και με το πρώτο δημιουργείται μια απομάκρυνση, μια παρεξήγηση. Υπάρχει και μια τάση στη διακριτικότητα, πχ αυτά τα SMS που στέλνουμε, γιατί δεν τολμάμε ούτε να σηκώσουμε ένα τηλέφωνο, να μην ενοχλήσουμε. Αυτά μας στερούν από την προσωπική επαφή. Προτιμάμε τις γνωριμίες χωρίς ρίσκο. (Λώρη Κέζα, Το Βήμα, 3-5-2009)

 ...Τον έφηβο είναι αδύνατον να τον κατευθύνεις. Ό,τι ήταν να κάνεις, το έκανες νωρίτερα. Σημασία έχει να του συμπαραστέκεσαι, να μην κόβεις τις γέφυρες, να μην κάνεις ζημιά. (Σταυρούλα Παπασπύρου, Ελευθεροτυπία, 15-3-2009)

 … Ίσως οι νέοι διαβάζουν λιγότερο γιατί ονειρεύονται λιγότερο, παίζουν λιγότερο, σκέφτονται λιγότερο, βρίσκουν λιγότερο χώρο και χρόνο για να εκφράσουν την περιέργειά τους και την ανάγκη τους για ανακάλυψη και δημιουργία. Θα έλεγα λοιπόν ότι πολύ πριν από το ίντερνετ -- αν είναι αλήθεια ότι οι νέοι διαβάζουν λιγότερο--, φταίει μάλλον το εκπαιδευτικό μας σύστημα και η τρελαμένη οικογένεια, και όλοι εμείς ένας ένας, είτε είμαστε εκπαιδευτικοί, γονείς, νομοθέτες, δήμαρχοι, υπάλληλοι, επαγγελματίες ή απλοί πολίτες. (Αποστόλης Ζώης, Ελευθερία Λάρισας, 24-5-2009)

 ...Το ίντερνετ είναι ένα σημαντικό εργαλείο, ένας κόσμος όλος που μας ανοίγεται, προσφέροντας απίστευτες δυνατότητες για επικοινωνία, για ίσες ευκαιρίες στη γνώση, για χίλια δυο χρήσιμα και σημαντικά πράγματα. Οποιαδήποτε κατάκτηση βέβαια θέλει και την ανάλογη ωριμότητα και προσαρμογή, ώστε να επιτευχθεί η ισορροπημένη και θετική χρήση της στην κοινωνία. Δεν είμαι πάντως απ’ αυτούς που πιστεύουν πως η οθόνη θα αντικαταστήσει ποτέ το βιβλίο στη φυσική μορφή του. (Ελευθερία Λάρισας, 24-5-2009)

 ...Τι θα ήθελα να αλλάξω σήμερα στην Ελλάδα;... Την ατέλειωτη χρήση των υποκοριστικών που κολλάνε σαν γλίτσα σε όλες τις λέξεις («φιλάκια», «φραπεδάκι», «ονοματάκι», «τοστάκι») και επιβεβαιώνουν την επικίνδυνη διείσδυση της νέας αξίας για Απαξίωση των πάντων. (Κωστούλα Τωμαδάκη, Η Σφήνα, 19-06-2009)

 …Κατανοώ τους σημερινούς έφηβους. Αντιμετωπίζουν πολύ περισσότερες πιέσεις, χειρότερα αδιέξοδα απ’ αυτά που αντιμετώπισε η δικιά μας γενιά. Στο κάτω κάτω εμείς είχαμε μια δικτατορία, είχαμε ένα σκοπό, έναν εχθρό που δικαίωνε την αντίδραση και την οργή μας, μας έκανε να νιώθουμε ότι κάτι κάνουμε, ότι κάπου πιάνει τόπο και η φωνή μας, ότι είμαστε λίγο αξιόλογοι, ότι μπορούμε να είμαστε και λίγο περήφανοι για τους εαυτούς μας. Θεωρώ λοιπόν πως έχουν πολλά «ελαφρυντικά», είτε διαλέγουν το δρόμο της άρνησης και επιθετικότητας, είτε της ταύτισης και προσαρμογής σ’ ένα άνευρο και ηδονιστικό λάιφ στάιλ. Έχουν να παλέψουν σκληρότερα από μας αν είναι να βρουν το δρόμο τους, έχουν πολύ περισσότερο βάρος να σηκώσουν. Αλλά έχουν ίσως και καθαρότερο βλέμμα από μας, βλέπουν κατάφατσα την πραγματικότητα της κοινωνίας, με λιγότερους παραμορφωτικούς φακούς, είναι πιο απελευθερωμένοι και με λιγότερες ιδεολογικές και άλλες αγκυλώσεις. Μ΄αρέσει να είμαι αισιόδοξος άνθρωπος. Πιστεύω στην προς τα μπρος δύναμη της ζωής και θέλω να ελπίζω πως οι σημερινοί έφηβοι θα βρουν τη δύναμη να τα καταφέρουν καλύτερα από μας και να δώσουν κάτι καλύτερο στους εαυτούς τους πρώτα απ΄όλα και στον κόσμο. (Ελευθερία Λάρισας, 24-5-2009)